Leonid Kravchuk
| Leonid Kravchuk | |
|---|---|
.JPG) | |
| Llais | Leonid Kravchuk voice.ogg  |
| Ganwyd | 10 Ionawr 1934 Velykyi Zhytyn |
| Bu farw | 10 Mai 2022 München |
| Dinasyddiaeth |  Wcráin |
| Addysg | Gwobr Kandidat Nauk mewn Economeg |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | gwleidydd, economegydd |
| Swydd | Arlywydd Wcráin, Chairman of the Verkhovna Rada, Dirprwy Pobl Wcrain, Dirprwy Pobl Wcrain, Dirprwy Pobl Wcrain, Dirprwy Pobl Wcrain, Chairman of the Supreme Soviet of the Ukrainian SSR |
| Prif ddylanwad | Vladimir Lenin |
| Plaid Wleidyddol | Plaid Gomiwnyddol yr Undeb Sofietaidd, Social Democratic Party of Ukraine (united) |
| Priod | Antonina Krawczuk |
| Plant | Oleksandr Kravchuk |
| Gwobr/au | Urdd y Chwyldro Hydref, Medal "For the Glory of Chernivtsi", Medal Jiwbili "I Goffáu 100fed Pen-blwydd Geni Vladimir Ilyich Lenin" (10 gair / words), Urdd Baner Coch y Llafur, Urdd Baner Coch y Llafur, Medal"Yn Coffáu 1500 mlynedd Pen-blwydd Kiev", Medal Llafur y Cynfilwyr, Urdd Baner Coch y Llafur, Order of Prince Yaroslav the Wise, 5th class, Order of Prince Yaroslav the Wise, 4th class, Urdd y Wladwriaeth (Iwcrain), Diploma Anrhydeddus Gweinidogion Cabined Wcráin, Order of Prince Yaroslav the Wise, 3rd class, Order of Prince Yaroslav the Wise, 2nd class, Order of Liberty, medal of 25 years of Ukrainian independence, Urdd Tywysog Yaroslav Gall, Dosbarth 1af |
| Gwefan | https://leonid-kravchuk.com.ua/ |
| llofnod | |
 | |
Gwleidydd a Gwladweinydd o Wcráin oedd Leonid Makarovych Kravchuk (Wcreineg: Леонід Макарович Кравчук) ganwyd 10 Ionawr 1934 yn Welykyj Schytyn, Volhynia, Gwlad Pwyl (ar y pryd), heddiw Oblast Rivne, Wcráin; m. 10 Mai 2022. Yn 1991, gyda chwymp yr Undeb Sofietaidd daeth yn Arlywydd cyntaf yr Wcrain annibynnol.
Gyrfa[golygu | golygu cod]
Astudiodd Leonid Kravchuk economeg ac economi wleidyddol yn Kyiv ac, ar ôl graddio yn 1958, bu'n gweithio fel athro yn ysgol peirianneg ariannol Chernivtsi. Yn yr un flwyddyn ymunodd â'r Phlaid Gomiwnyddol yr Undeb Sofietaidd. O 1960 bu'n gweithio am saith mlynedd fel ymgynghorydd a darlithydd yn adran propaganda a chynnwrf Pwyllgor Oblast Chernivtsi ym Mhlaid Gomiwnyddol Wcráin. Cwblhaodd ei astudiaethau ôl-raddedig yn yr Academi Gwyddorau Cymdeithasol ym Mhwyllgor Canolog y CPSU ac yna dychwelodd i'r adran propaganda mewn swyddi blaenllaw. Rhwng 1988 a 1990 fe'i dyrchafwyd yn Ysgrifennydd y Pwyllgor Canolog a daeth yn ymgeisydd ar gyfer aelodaeth yn Politburo y PGW.
Ar adeg diddymu'r Undeb Sofietaidd, Kravchuk oedd Llywydd y Senedd - yn gyntaf Gweriniaeth Sofietaidd Wcráin, yr hyn a ddaeth, maes o law wedyn y Senedd Wcráin - y Verkhovna Rada. Ar 1 Rhagfyr 1991, fe'i hetholwyd yn Arlywydd cyntaf yr Wcráin annibynnol fel un amhleidiol a chafodd ei urddo bedwar diwrnod yn ddiweddarach. Ar 8 Rhagfyr 1991, ynghyd â'i gymheiriaid Boris Yeltsin (Rwsia) a Stanislav Shushkevich (Belarws), llofnododd Gytundebau Belovezh,[1] yn ôl yr hwn yr oedd yr Undeb Sofietaidd wedi "dod â'i fodolaeth i ben" ac yr oedd cymuned o daleithiau Slafaidd â hi. sefydlu, a oedd eisoes yn fuan bryd hynny, ar 21 Rhagfyr, 1991, uno i mewn i'r Gymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol.[2] Daliodd y Kravchuk mwy Gorllewinol y llywyddiaeth nes iddo gael ei olynu yn 1994 gan y amlwg o blaid Rwseg, Leonid Kuchma, yr oedd wedi colli ailetholiad yn ei erbyn.
Ymunodd Leonid Kravchuk â Phlaid Ddemocrataidd Gymdeithasol Unedig yr Wcrain (SDPU(o)) ar ôl ei lywyddiaeth ym 1994 a daeth yn aelod bwrdd ym 1998. Rhwng 1994 a 2006 roedd yn aelod o Senedd Wcrain. Gadawodd y senedd wedyn oherwydd bod ei blaid wedi colli pleidleisiau enfawr dros y blynyddoedd oherwydd holltau a newidiadau mawr yn y dirwedd wleidyddol ac ni allai bellach wneud y naid dros y rhwystr o 3%. Yn 2009 ymddiswyddodd o'r blaid pan benderfynodd, oherwydd ei sefyllfa anobeithiol, ymuno â'r KPU yn Lluoedd Chwith Bloc y Gynghrair Chwith a chefnogi'r cadeirydd comiwnyddol Petro Symonenko fel ymgeisydd ar gyfer yr arlywyddiaeth.
Ennill rym ac Annibyniaeth Wcráin[golygu | golygu cod]
Ar 1 Rhagfyr 1991 , ychydig dros dair wythnos cyn diddymiad ffurfiol yr Undeb Sofietaidd , cynhaliwyd yr etholiadau arlywyddol cyntaf yn yr Wcrain , a oedd hefyd yn cynnwys yr ail broses etholiadol ddemocrataidd yn hanes Wcráin. Ar yr un pryd, cynhaliwyd refferendwm i ffurfioli annibyniaeth y wlad, a gymeradwywyd gyda 92.30 % o'r pleidleisiau.[3] Gyda nifer y pleidleiswyr o 84%, ar ôl cael mwy na 19 miliwn o bleidleisiau (61.59%), etholwyd Kravchuk yn Arlywydd cyntaf yr Wcráin am dymor o bum mlynedd, gan gael ei dyngu’n ffurfiol ar 5 Ragfyr.[3] Penodwyd Vitold Fokin yn Brif Weinidog gan y Verkhovna Rada . Ar 21 Rhagfyr 1991 , cymerodd ran yn y broses o arwyddo Cytundeb Belavezha a arweiniodd at ffurfio Cymanwlad y Taleithiau Annibynnol. Ni chyfreithlonwyd y llywodraeth newydd gan Lywodraeth Gweriniaeth Pobl Wcrain yn alltud (cyn-wladwriaeth Wcrain a amsugnwyd gan yr Undeb Sofietaidd yn 1920 ), tan rai misoedd yn ddiweddarach, ar 22 Awst 1992, pan dderbyniodd Kravchuk olyniaeth y llywodraeth gan yr Arlywydd o Wcráin yn alltud Mykola Plaviuk.[4]
Arddull a Gwaddol[golygu | golygu cod]
Ei gredo gwleidyddol yw osgoi gwrthdaro a bod yn uniongyrchol wrth ddatgan ei safbwynt. Ystyrir ei fod yn fedrus, yn ofalus ac yn ddiplomyddol. Caniataodd y math hwn o ddiplomyddiaeth Kravchuk i gynnal ei bŵer a'i gryfder dros yr Wcráin yn ystod y trawsnewid i annibyniaeth. Cyn cwymp yr Undeb Sofietaidd , roedd yn 3ydd yn hierarchaeth y Blaid Wcreineg , er nad yw'n aelod o'r grŵp dyfarniad Dnipropetrovsk. Yn ystod ei gyfnod, gochelodd safiadau digyfaddawd tuag at newid democrataidd, ac yr oedd yn ffigwr a geisiai gyfaddawd gan y pleidiau Rhyddfrydol a Cheidwadol. Mae hyn yn ei arwain i gael ei ystyried yn wir bensaer annibyniaeth Wcrain.
Ar ôl dod yn arlywydd Wcráin rydd, ceisiodd Kravchuk gyda llwyddiant cymharol i gryfhau sofraniaeth y wlad a datblygu ei chysylltiadau â'r Gorllewin. Gwrthwynebodd bwysau aruthrol gan Ffederasiwn Rwsia, a gwrthododd gynigion ar gyfer creu Undeb Ariannol a Lluoedd Arfog i Gymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol. Un arall o'i gyflawniadau yw dileu arfau niwclear o ddaear Wcrain - er, yn sgîl Rhyfel Rwsia ar Wcráin yn 2022, mae hynny'n edrych yn fwy naïf bellach.
Llywodraeth[golygu | golygu cod]
Ar ôl annibyniaeth yr Wcráin , bu'n rhaid i weinyddiaeth Kravchuk wynebu , ymhlith pethau eraill , yr anawsterau economaidd cryf sy'n deillio o'r newid gorfodol o economi gynlluniedig i economi marchnad . Dioddefodd economi Wcrain ostyngiadau mawr mewn allbwn, ac yn y ddwy flynedd yn dilyn annibyniaeth, cododd prisiau.[5][6] Yn y 1990au cynnar, roedd y wlad yn wynebu gorchwyddiant (1,210% yn 1992) oherwydd diffyg mynediad i farchnadoedd ariannol ac ehangiad ariannol enfawr i ariannu gwariant y llywodraeth, tra bod yr all-lif yn isel iawn.[5] Roedd cynhyrchiant yn dirywio a chwyddiant yn codi yn gyffredin yn yr hen weriniaethau Sofietaidd , ond Wcráin oedd un o'r rhai a gafodd ei tharo galetaf . Roedd Prif Weinidog Kravchuk, Fokin, yn gwrthwynebu diwygiadau radical o blaid economi marchnad, y cafodd ei ystyried yn euog o orchwyddiant ac, o dan bwysau gan yr Arlywydd, y Verkhovna Rada ac anniddigrwydd y cyhoedd, Fokin fe’i gorfodwyd i ymddiswyddo ar 8 Hydref 1992.[7]
Cyfnod Ôl-Arlywyddiaeth[golygu | golygu cod]
Hyd yn hyn mae'n parhau i fod yn weithgar yng ngwleidyddiaeth yr Wcráin, gan wasanaethu fel aelod o'r Verkhovna Rada (Senedd Wcráin) ac arweinydd grŵp seneddol yr SDPU (ers 2002). Mae Leonid Kravchuk yn awdur nifer o lyfrau, a'u pwnc yw ei yrfa a'i wleidyddiaeth Wcrain (rhai ohonynt eisoes wedi'u cyfieithu i'r Saesneg). Mae'n briod ag Antonina Mykhailivna, mae ganddo 1 mab (Oleksandr) a 3 o wyrion ac wyresau. Ymhlith ei hobïau mae darllen a gwyddbwyll.
Hunaniaeth Wcráin[golygu | golygu cod]
Mae'r Rwsiaid "wedi ystyried ein hystâd am 350 o flynyddoedd," meddai Leonid Kravchuk ym mis Rhagfyr 2013 yn ystod terfysgoedd Euromaidan. Yn ystod argyfwng y Crimea, dywedodd Kravchuk y byddai Rwsia yn wynebu gwrthwynebiad pe bai’n cymryd llwybr ymosodol: “Rwy’n 80 oed, ond byddaf yn amddiffyn fy ngwlad.”[8] Ar 22 Mehefin 2014, galwodd tri chyn-arlywydd yr Wcráin, Leonid Kuchma, Viktor Yushchenko, a Leonid Kravchuk, ar yr Arlywydd Putin i atal ymddygiad ymosodol yn erbyn yr Wcráin a siarad am y “camau diriaethol” disgwyliedig ar gyfer dad-ddwysáu. Maent hefyd yn galw ar "yr hurfilwyr o Rwsia" i ddychwelyd i'w mamwlad.[9]
Marwolaeth[golygu | golygu cod]
Bu iddo farw ar 11 Mai 2022 rhyw wythnos wedi arlywydd gyntaf Belarws annibynnol, a chyd-arwyddwr Cytundebau Belovezh, Stanislau Shushkevich farw hefyd. Mynychodd 3 o'r 4 arlywydd Wcráin ers annibyniaeth ei angladd. Dim ond Viktor Yanukovich na fynychodd oherwydd ei fod wedi ei esgymuno o Wcráin am ei gefnogaeth i lywodraeth Rwsia dan Putin. Bu iddo farw ynghanol Rhyfel Rwsia ar Wcráin.[10]
Dolenni[golygu | golygu cod]
- Proffil Leonid Kravchuk ar wefan encyclopediaofukraine.com
- 'A brief history of corruption in Ukraine: the Kravchuk era' Eurasianet
- 'An Interview with Leonid Makarovych Kravchuk' Cyfweliad gydag isdeitlau Saesneg
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Belovezh Accords". Encyclopedia.com.
- ↑ "OTD 30 years ago, Belarusian, Russian and Ukrainian leaders signed the Belovezh Accords, agreeing to dissolve the Soviet Union and establish the Commonwealth of Independent States" (yn Saesneg). Europe Says. 8 Rhagfyr 2021.
- ↑ 3.0 3.1 Independence - over 90% vote yes in referendum; Kravchuk elected president of Ukraine Archifwyd 2017-10-19 yn y Peiriant Wayback., The Ukrainian Weekly (8 December 1991)
- ↑ 1992: The last president of the Ukrainian People's Republic hands over to Kravchuk regalia. Ukrayinska Pravda. 22 January 2012
- ↑ 5.0 5.1 Why is Ukraine’s economy in such a mess?, The Economist (Mar 5th 2014)
- ↑ Ukraine was in economic crisis long before the protests, BBC News (21 February 2014)
- ↑ New Leader In a Lament For Ukraine
- ↑ "Russian TV ratchets up rhetoric on Ukraine" (yn Saesneg). BBC Monitoring. 2 Mawrth 2014.
- ↑ Putins kalkuliertes Verwirrspiel um die Ukraine, Die Welt 22 Mehefin 2014.
- ↑ {{cite web |url=https://www.theguardian.com/world/2022/may/11/leonid-kravchuk-obituary |title=Leonid Kravchuk obituary First president of an independent Ukraine who played a key role in bringing the Soviet Union to an end |publisher=The Guardian |date=11 Mai 2022}
